كيانهونگ فو

بسياري از مؤلفان چنين مطرح كرده اند كه سرمايه اجتماعي، به طور مؤثر در ارتباط با پيشرفت اقتصادي، توسعه محلي عملكرد گروهي و نظارت دموكراتيك مي باشد. اما به تنهايي نمي تواند تمام اين پديده ها را در جوامع توضيح و شرح دهد. مفهوم اعتماد را نمي توان در آثار سرمايه اجتماعي فراموش كرد و ناديده گرفت در ارتباط با رابطه بين اعتماد و سرمايه اجتماعي سردرگمي قابل ملاحظه اي وجود دارد يعني اينكه آيا اعتماد شرط لازم الاجراي سرمايه ي اجتماعي      مي باشد يا محصول آن مي باشد.

اي مقاله با رد يابي منشأ و توسعه مفهوم سرمايه اجتماعي تحقيق درباره ارتباط آنها را شروع مي كند. پس ارتباط اعتماد و سرمايه اجتماعي را با مقايسه منبع و منشأ آنها شرح مي دهد. سرانجام به منظور توسعه تفاوت تحليلي بين اعتماد و سرمايه اجتماعي در حالي مضامين اين دو چشم انداز اصلي در اثر بخشي سازماني را توضيح داد. و تحقيق مي كنيم آنها را در محيط سازماني قرار        مي دهيم. اين مقاله چنين نتيجه مي گيرد كه اعتماد و سرمايه اجتماعي متقابلاً يكديگر را تقويت مي كنند يعني سرمايه اجتماعي روابط قابل اعتماد ايجاد مي كند كه آن نيز به نوبه خود منجر به سرمايه اجتماعي مي شود.

معمولاً در سالهاي اخير سرمايه اجتماعي از ديدگاه علوم سياسي و جامعه شناسي بررسي شده است. به موجب كار واقعاً متمايز پير بوريه، جيمز كلن و رابرت پوتنم ساختار سرمايه اجتماعي به سرعت به صورت علت پيچيده ارتباط افراد و ارزش هاي آن ها ظاهر شده است.

بعد از اينكه سرمايه اجتماعي اهميت قابل ملاحظه حتي جهاني پيدا كرده است بعنوان عنصر سازنده در ايجاد و حفظ و پيشرفت اقتصادي (فوكوياما، 1995) ، توسعه گسترش محلي(باستلار و گروتارت2002)، عملكرد گروهي(برت 1992) و نظارت دموكراتيك(پوتنم 2000و1993) ملاحظه مي شود.

اما سرمايه اجتماعي به تنهايي نمي تواند تمام پديده هايي كه در ارتباط با آنها است را شرح دهد بايد چيزهاي بيشتري در مورد اينكه چطور سرمايه اجتماعي با عوامل مختلفي ارتباط دارد به منظور روشن كردن نقش آن در ايجاد چنين اهميتي و بويژه تأثيرات متفاوت آشكار شود محققان اجتماعي به طور فزاينده اي از اعتماد در توصيف سطوح مختلف همكاري موجود در محيط هاي سياسي و اجتماعي مختلف استفاده مي كنند.

افراد به منظور همكاري در رسيدن به اهداف خويش نه تنها بايد يكديگر را بشناسند بلكه بايد به يكديگر اعتماد كرده تا اينكه در ارتباط خود فريبكاري و استشار نكرده و اين انتظار را داشته باشند تا از همكاري يكديگر سود برند.(فيلد 2003) بنابراين مفهوم اعتماد را نمي توان در كتب و آثار سرمايه اجتماعي ناديده گرفت.

ادبيات( آثار) سرمايه اجتماعي يك سردرگمي مرتبط به ارتباط آن با اعتماد را آشكار مي سازد. مخصوصاً دو موضوع مصرانه منجر به سؤالاتي در باره پيوستگي اين مفهوم شده اند:

اينكه آيا اعتماد عنصر ضروري سرمايه اجتماعي است آنطور كه توسط انديشمنداني مانند كلمين (1988)، پوتنم (1993) و فوكوياما(1995) ارائه شده يا اينكه به طور متفاوت همانطور كه توسط اشخاصي مانند وولكلاك 1998، و فيلد 2003 ارائه شده است يكي از محصولات و نتايج سرمايه اجتماعي است ارتباط نزديك اعتماد و سرمايه اجتماعي تا حدودي مديون منابع و مأخذ مشابه آنها مي باشد. بنابراين ايجاد تمايز تحليلي بين اعتماد و سرمايه اجتماعي امكان بررسي ارتباط آن ها را به طور دقيق تري فراهم مي سازد.

دلايل محكمي براي وارد كردن اين نظرات در محيط سازماني به منظور ايجاد تفاوت تحليلي( منطقي) بين اعتماد و سرمايه اجتماعي هنگام روشن كردن و تحقيق مضامين اين دو رويكرد مختلف در اثر بخشي سازماني وجود دارد.

بيشتر آثار سرمايه اجتماعي بيشتر متوجه اشخاص (بيكر 2000) ملتها (پوتنم1993) نواحي و فرهنگها(فوكوياما 1995) مي باشد تا اينكه بر سازمانها توجه كنند.

تحليلگران سازمانها را به عنوان ماشينهايي جهت توليد كالا. خدمات يا دانش يا به عنوان شركتهايي كه منابع را مديريت كرده و افراد را در جهت اتمام وظايف هماهنگ مي كنند تلقي مي كنند.

بعضي ها به سازمانهايي با سرمايه هاي اجتماعي بالا اشاره مي كنند كه مدتي طولاني بدون توجه به اينكه سرمايه اجتماعي چه مي باشد به حيات خود ادامه داده اند( خطر را گذرانده اند)

يعني اينكه سازمانها اغلب خودشان سرمايه اجتماعي را ناديده گرفته و به ندرت شبكه ها يا انجمنهاي ضروري خود را مي فهمند تحليل كنند يا حتي مورد بحث قرار مي دهند بعلاوه تغييرات در سازمانها و جهان فن آوري، اجتماعي و اقتصادي كه در آن به فعاليت خود ادامه مي دهند درك سرمايه اجتماعي را مهم تر از هميشه مي سازد.( كوهن و پروسكا 2001)

به طور مشابه به اهميت اعتماد اغلب شناسايي مي شود اما كمتر مورد بررسي قرار مي گيرد. به طور مثال گمبتا(1998) چنين استدلال مي كند كه تمايل به ذكر اعتماد دارند و به آن به عنوان جزء اصلي و حلال و بعد غير قابل اجتناب تقابل اجتماعي فقط در جهت پيشبرد برخورد با مسائل راحتتر اشاره مي كنند لومن(1998) چنين ادعا مي كند كه اعتماد هرگز موضوع جامعه شناسي جاري نبوده است. داسگوپتا(2000) استدلال مي كند كه طراحي رابطه بين اعتماد موسسه اي گروهي و شخصي آسان نمي باشد. با اين وجود اگر بخواهيم هدف سرمايه اجتماعي را درك كنيم بايد اين ارتباط را بررسي كنيم.

اعتماد و محيط(موقعيت) به طور نگشودني با هم ارتباط دارند.

ما اعتماد را در موقعيتها(محيط هاي) زيادي تجربه مي كنيم، مانند اعتماد در اعضاي خانواده، بين دوستان و همكاران، با موسسات و سازمانها. هر بخشي در مورد اعتماد براي اينكه معني و ارتباط پيدا كند بايد در محيط قرار گيرد. اعتماد در محيط خانواده با اعتمادي كه در جامعه مدني تجربه مي كنيم متفاوت است. اعتماد سازماني چيزي بيشتر از اعتماد صرفاً شخصي مي باشد كه بر اساس تجربه و شهرت بين اشخاص وجود دارد. (كوهن2001) همچنين مي توان آنرا تا حدودي ناشي از تنشها، قوانين و روابط ساختاري سازمانها دانست ( مك كويي و كوزت 1992)

از سوي ديگر من خودم درباره طبيعت سرمايه اجتماعي و اعتماد سازماني و ارتباط آنها دچار سردرگمي شدم. بنابراين از ديدگاه رشد عقلاني شخصي: تجزيه و تحليل روابط بين اعتماد و سرمايه اجتماعي در محيط سازماني معين است حاكي از آن باشد كه ارزيابي اين آثار مرتبط چقدر مؤثر بوده و به من كمك كرد نظر هر كس در مورد اثر بخشي سازماني را بهتر درك كنم.

براي رسيدن به اين هدف قسمت دوم اين مقاله مفهوم سرمايه اجتماعي را از طريق پرداختن به مباحث شخص اصلي مرتبط به آن معرفي مي كند: بورديه، كلمن، پوتنم.

بخش سوم منابع و مأخذ اعتماد و سرمايه اجتماعي را مقايسه كرده و دو ديدگاه مختلف در روابط بين آنها يعني اينكه آيا اعتماد شرط لازم الاجراي سرمايه اجتماعي مي باشد يا محصول آن را ارائه مي كند.

بخش چهارم به منظور ايجاد تفاوت منطقي بين اعتماد و سرمايه اجتماعي هنگام روشن ساختن و تحقيق مضامين دو ديدگاه اصلي اثر بخشي سازماني، اين دو ديدگاه را در محيط سازماني قرار ميدهد. نتيجه اين مقاله اين است كه اعتماد و سرمايه اجتماعي متقابلاً يكديگر را تقويت كرده يعني سرمايه اجتماعي روابط اعتماد آميز بوجود آورده و آن نيز به نوبه خود ايجاد سرمايه اجتماعي مي كند.

كلمه سرمايه بر اساس تعريف فرهنگ لغت و بستر يعني: ثروت اندوخته شده به ويژه زماني كه براي ايجاد ثروت بيشتر مورد استفاده قرار گيرد. اين كلمه معمولاً با اشياء قابل انتقال ، پايدار و محسوس مانند ساختمانها و ماشينها كه گرد آوري آنها را مي توان تخمين زد و ارزش بيش آنها را ارزيابي كرد مربوط مي شود(سولو 2000) همان طور كه فيلد مي گويد: در تفكر اقتصادي منظور از واژه ي سرمايه به طور ذاتي مقدار پول اندوخته شده است كه به اميد عملكرد پرسود در آينده مي توان سرمايه گذاري كرد.( فيلد 2003:12)

بورديه، بيان كرده است كه سه نوع اصلي سرمايه وجود دارند: سرمايه اقتصادي كه مستقيماً قابل تبديل به پول بوده و به صورت حقوق مالي رسميت پيدا مي كند. سرمايه فرهنگي كه ممكن است به سرمايه اقتصادي قابل تبديل باشد و به صورت شرايط و اصلاحات آموزشي رسميت پيدا مي كند و سرمايه اجتماعي تشكيل شده از تعهدات اجتماعي كه مي تواند قابل تبديل به سرمايه اقتصادي باشد و به صورت عناوين اصالت خانوادگي(طبقه اشرافي) رسميت پيدا مي كند.( بورديه 243و1986) بنابراين اشكال گوناگون سرمايه قابل تبديل به يكديگر مي باشند. اخيراً مفهوم سرمايه اجتماعي در بين دانشمندان علوم سياسي، اقتصادي و جامعه شناسي به طور قابل ملاحظه اي مورد توجه واقع شده است. صرف نظر از اهميت انضباطي :اجتماع قابل رشدي در بين محققان وجود دارد كه سه شخصيت اصلي، بورديه، كلمن، و پوتنم ، كمك شاياني در اين زمينه كرده اند. اين سه نويسنده به عنوان اشخاصي توصيف مي شوند كه در زمينه سرمايه اجتماعي گرايشات نسبتاً مجزايي خلق كرده اند( فولي و ادواردز 1999:142).

بورديه و كلمن به نقش روابط اجتماعي سازماني و اشخاص در پيش بيني پيشرفت شخصيت و عملكرد گروهي تأكيد كرده اند.

از سوي ديگر پوتنم ايده فعاليت هاي شهري و گروهي را به عنوان پايه رفاه و تركيب اجتماعي مطرح كرده است. (ادواردز 2001) علي رغم اين تفاوت ها هر سه اين دانشمندان چنين مطرح كرده اند كه سرمايه اجتماعي عنوان جزء لازم تعاملات بين شخصي و ارتباطات شخصي به همراه مجموعه اي از ارزشهاي مشترك كه مربوط به اين روابط و تماسها مي باشند تلقي مي شود. لين (2001) اين تماسها و روابط را شبكه ارتباطي (Network) اجتماعي مي نامد يعني روابط اجتماعي بين اشخاص ، گروهها، سازمانها، انجمنها، نواحي و ملتهايي كه به عنوان منبعي در ايجاد عملكرد مثبت عمل مي كنند. تركيب اصلي شبكه ارتباطي (Network) اندازه( قالب) (تعداد روابطي كه يك شخص در شبكه ارتباطي شخصي خود دارد) و گوناگوني (تمايل به افراد مشابه يا مختلف در يك شبكه ارتباطي). منظور از ساختار يك شبكه ارتباطي مقدار نسبي ارتباطات بين افراد در آن شبكه ارتباطي مي باشد كه جريان اطلاعات و تدارك حمايت اجتماعي را در ساختار اجتماعي كه يك شخص يا يك رابطه در آن قرار دارد را فراهم مي سازد.

بورديه، مفهوم سرمايه اجتماعي خود را در دهه 70 و هشتاد به عنوان يكي از سه فرم سرمايه (اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي) كه در ساختار و ديناميكهاي جوامع موجود مي باشد مطرح كرد. براي او سرمايه اجتماعي نمايشگر مجموعه اي از منابع بالقوه واقعي است كه به دارايي پايدار شبكه ارتباطي مربوط مي باشند.( بورديه 1986:248) . او تأكيد كرد كه دسترسي به سرمايه اجتماعي از طريق توسعه شبكه هاي ارتباطي و روابط پايدار ارتباطات بويژه در گروه هاي با نفوذ با منابع قابل ملاحظه سرمايه فرهنگي و اقتصادي ممكن مي باشد.

به طرق مختلف طرز فكر او( عقيده او) در سرمايه اجتماعي شديداً تاثير پذير از جامعه شناسي ماركسيست مي باشد. او چنين مي گويد كه سرمايه اقتصادي ريشه تمام سرمايه هاي ديگر مي باشد( بوريه 1986:252) و اينكه با اشكال ديگر سرمايه در ايجاد توليد، براي اجتماعي تركيب مي شود.

از ديدگاه بورديه، نابرابري اجتماعي را مي توان از طريق توليد و تكثير سرمايه، توجه به سلسله مراتب اجتماعي توضيح داد. تلاش او در سرمايه اجتماعي نسبتاً ناتمام ماند اما در تثبيت سرمايه اجتماعي به عنوان يك شاخه تحصيلي مهم بود.

مطالعه جامعه شناسي جيمز كلمن در باره سرمايه اجتماعي به ويژه مؤثر بوده است. او بينش خود در مورد جامعه شناسي و اقتصاد را با تئوري ممتاز منطقي سرمايه اجتماعي در هم آميخت. او براساس مطالعات تجربي خود در مورد تربيت و جواني مفهوم سرمايه اجتماعي را به عنوان تنوعي از چيزهايي تعريف مي كند كه شامل وجهي از ساختارهاي اجتماعي بوده و اعمال معيني از اشخاص(عوامل) را (خواه شخصي يا گروهي) در اين ساختار آسان مي سازد(كلمن 1988). او بر تفاوت بين سرمايه انساني و اجتماعي تأكيد مي كند. اولين كه بيان كرد ريشه در ساختار اجتماعي داشته و نسبي مي باشد و ويژگي هاي كيفي گروهي دارد برخلاف اشكال ديگر سرمايه، سرمايه اجتماعي جزء لازم ساختار روابط بين دو نفر تمام افراد مي باشد.(كلمن 1990:302) . ساختار اين روابط تعهدي بين عوامل (بازيگران) اجتماعي ثابت كرده و محيط اجتماعي قابل اعتماد ايجاد كرده ، كانالهاي اطلاعاتي را باز كرده و فرمهايي ايجاد كرده و ضمانت اجرايي در اشكال رفتارهاي اجرايي تشكيل مي دهد. (كلمن 104-102و1988). از ديدگاه كلمن ساختار اجتماعي زماني كه يك عامل به طور مؤثر از آن در تعقيب منافع خود استفاده مي كند سرمايه اجتماعي مي شود( كلمن1990:305)

هم بورديه و هم كلمن بر اشخاص و نقشهاي آنها و روابط آنها با اشخاص ديگر در يك شبكه ارتباطي به عنوان واحد اصلي تجزيه و تحليل سرمايه اجتماعي تأكيد مي كنند. اين ديدگاه كه فعاليت اشخاص و گروهها به طور موثري از طريق عضويت آنها در شبكه هاي ارتباطي اجتماعي ويژه، مخصوصاً از طريق روابط مستقيم و غير مستقيم آنها با عوامل ( اشخاص) ديگر در آنها شبكه ها آسان مي شود. رايجترين ديدگاه در بين جامعه شناسان مي باشد. برخلاف اين ديدگاه كه سرمايه اجتماعي به عنوان عامل خارجي وجود دارد بسياري از جامعه شناسان و بعضي سياستمداران معتقدند كه سرمايه اجتماعي از تأثيرات مثبتي كه بين اشخاص در يك شبكه ارتباطي رخ مي دهد بوجود مي آيد.(رسر 2000)

از نظر آنها سرمايه اجتماعي ويژگي روابط دروني مي باشد ساختارهاي عوامل گروهي را مشخص كرده و اهداف اجتماعي آنها و منافع وابسته را فراهم مي سازد.( ادلر و ون 2000:92)

پوتنم، فوكويا ما، وولوكاك ، ناهاپيت و قوشال نمونه هايي از اين محققان هستند.

روبرت پوتنم نقش مهمي در معرفي مفهوم سرمايه اجتماعي ايفا كرده است.

او كار خود درباره سرمايه اجتماعي را با مطالعه عملكرد سازماني(institutional performance) در ايتاليا با تحقيق در تفاوت مديريت (administration) منطقه اي در شمال و جنوب ايتاليا آغاز كرد ( پوتنم 1993). او بعد از بررسي مدارك عملكرد سازماني(institutional performance) و تربيت شهروندي مفهوم سرمايه اجتماعي را براي توضيح تفاوتها در تربيت شهروندي كه يافته بود به كار برد.

او آنرا به عنوان ويژگي هاي سازمانهاي اجتماعي مانند اعتماد، فرم و شبكه هاي ارتباطي كه مي توانند كارايي جوامع را از طريق اعمال گروهي آسان كنند تعريف مي كند. (پوتنم 1993:167) او بعد از مطالعه جامعه مدني آمريكا تعريف خود از سرمايه اجتماعي را به ويژگي هاي زندگي اجتماعي- شبكه هاي ارتباطي ، فرمها، و اعتماد- كه شركا را قادر مي ساخت در جهت رسيدن به اهداف مشترك به صورت موثري با يكديگر همكاري كنند تغيير داد.(پوتنم:1995:664)

او به جاي جامعه شركا را به عنوان افراد زي نفع سرمايه اجتماعي مشخص مي كند( بكار مي برد) پوتنم در كتاب حركت مستمر به تنهايي(Bowling alone) مي گويد كه ايده اصلي سرمايه اجتماعي اين است كه شبكه هاي ارتباطي اجتماعي داراي ارزش مي باشند... تماسهاي اجتماعي سودمندي اشخاص و گروهها را تحت تأثير قرار مي دهند.(صفحه 19-18)

او سرمايه اجتماعي را روابط بين شبكه هاي ارتباطي اجتماعي و فرمهاي معامله به مثل و معامله متقابلReciprocity اعتمادي كه از آنها بدست مي آيد تعريف مي كند.( پوتنم 2000:19)

پوتنم علاوه بر تعريف سرمايه اجتماعي به عنوان روابطي كه ساختار شبكه هاي ارتباطي اجتماعي را مشخص مي كند، اعتماد را به عنوان عنصر اصلي فرمهايي كه از شبكه هاي ارتباطي اجتماعي به دست مي آيند در نظر مي گيرند بنابراين سرمايه اجتماعي از نظر او سرمايه اجتماعي دو جزء اصلي دارد : شبكه هاي ارتباطي و فرمها نه سه جزء: شبكه هاي ارتباطي ، فرمها و اعتماد.

به طور مشابه فوكوياما ارتباط بين اعتماد، سرمايه اجتماعي و موفقيت اقتصاد ملي را بررسي كرده است او سرمايه اجتماعي را به عنوان توانايي افراد در كار گروهي در سازمان ها و گروه ها به منظور دستيابي به اهداف مشترك تعريف مي كند ( فوكوياما 1995:10)

او تعريف سرمايه اجتماعي را بسط داده و به عنوان وجود مجموعه معيني ارزش هاي غير رسمي يا فرمها كه در بين اعضاي گروه مشترك بوده و امكان همكاري آن ها را فراهم مي سازد تعريف مي كند.( فوكوياما صفحه 16 1999)

وولكوك(1998) سرمايه اجتماعي را به عنوان اطلاعات ، اعتماد و فرمهاي معامله به مثل ،معامله متقابل، تعامل Reciprocity به عنوان جزء لازم در شبكه هاي ارتباطي اجتماعي افراد معرفي مي كند( صفحه 153)

ناهاپيت و قوشال (1998) مفهوم سرمايه اجتماعي را بيشتر توضيح داده به صورت خلاصه ( حاصل) منابع بالقوه و واقعي ثابت، موجود و بدست آمده از شبكه ارتباطي روابطي كه افراد يا واحدهاي اجتماعي دارند تعريف مي كند. بنابراين سرمايه اجتماعي شامل شبكه ها و سرمايه هايي مي باشد كه ممكن است در شبكه به جريان درآيند.

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: